حافظ خاک میکده [عشق] را کحل بصر می‌خواند، کحل به معنای «هرچه در چشم برای شفای چشم کشند به کار می‌رود»:

به سر جام جم آنگه نظر توانی کرد
که خاک میکده «کحل بصر» توانی کرد

یعنی آن زمانی جام شراب (جام جمشید) اسرار به تو نشان می‌دهد که خاک میکده، یا مطابق بیت مورد نظر، خاک کوی معشوق را به چشمانت کشیده باشی. جام جم، جام شراب جمشید بود که در آن اسرار می‌دیدند. و به همان مطلب نور چشم شدن شراب ارتباط پیدا می‌کند. می‌گوید با این حساب، من کجا بروم؟ که از این بهتر جایی و راهی نمی‌شناسم. می‌گوید چون خاک آستان شما، روشن کننده چشم ماست (نور چشمی که امروز هم به عنوان سلامت بینایی از آن یاد می‌کنند، نور چشمم کم شده، سوی چشمم کم شده) می‌گوید با این حساب تو بگو یا شما بفرمایید، چه جایی بروم بهتر از اینجا؟ (بفرما کجا رویم…). بفرما در شعر حافظ به معنی «بگو» نیز به کار رفته.

چرا ز کوی خرابات روی برتابم
کز این بهم به جهان هیچ رسم و راهی نیست

“ضمن آنکه «الکل» اروپائی نیز از کلمه «کحل» است.”